พัฒนาการ คือ

การเปลี่ยนแปลงด้านต่างๆ เช่น ร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญาของบุคคลอย่างมีขั้นตอนและเป็นระเบียบแบบแผน โดยจะเป็นการเปลี่ยนแปลงในเชิงคุณภาพ เพื่อให้บุคคลนั้นพร้อมจะแสดงความสามารถในการกระทำกิจกรรมใหม่ที่เหมาะสมกับวัย

ทฤษฎีพัฒนาการ (Theories of Development)

พัฒนาการความต้องการทางเพศและบุคลิกภาพ (Freud's Psychosexual&Personality Development) ซิกมันด์ ฟรอยด์ ได้เสนอแนวคิดเกี่ยวกับทฤษฎีพัฒนาการของเขาไว้ว่า "พัฒนาการความต้องการทางเพศและบุคลิกภาพของบุคคลต้องอาศัยการพัฒนาที่ต่อเนื่องอย่างเป็นลำดับขั้นจนกลายเป็นบุคลิกภาพที่ถาวรในที่สุด" ช่วงเวลาที่ฟรอยด์ให้ความสำคัญต่อการสร้างบุคลิกภาพอย่างมากจะอยู่ในช่วงระยะแรกเกิดถึงห้าปี

ทฤษฎีพัฒนาการทางสังคมของอีริกสัน (Erikson's Psychosocial Theory) อีริก เอช. อีริกสัน แนวคิดของอีริกสันจะเน้นความสำคัญที่ว่าพัฒนาการของบุคคลจะขึ้นอยู่กับปัจจัยทางสังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมทางจิตใจมากกว่าการตอบสนองทางร่างกาย พัฒนาการของบุคคลจะเกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลาตั้งแต่แรกเกิดจนกระทั่งเสียชีวิต

ทฤษฎีพัฒนาการทางเชาว์ปัญญาของเพียเจย์ (Piaget's Cognitive Development Theory) ฌอง เพียเจย์ เขาได้ศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับพัฒนาการทางเชาว์ปัญญาอย่างจริงจังและลึกซึ้ง ผลจากการทดลองของเขาพบว่าเด็กทุกคนเกิดมาพร้อมที่จะมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมอยู่ตลอดเวลา และปฏิสัมพันธ์นี้เองที่เป็นปัจจัยก่อให่เกิดพัฒนาการทางเชาว์ปัญญาขึ้น

ทฤษฎีพัฒนาการทางจริยธรรมของโคห์ลเบริก์ (Kohlberg's Moral Development) ลอเรนซ์ โคห์ลเบริก์ วิธีการศึกษาวิจัยของโคห์ลเบริก์มีความคล้ายคลึงกับวิธีของเพียเจย์ กล่าวคือ จะมีการสร้างสถานการณ์สมมติขึ้นมา โดยให้กลุ่มทดลองเป็นผู้ตอบปัญหาที่เกิดขึ้นในสถานการณ์สมมตินั้น ผลจากการวิเคราะห์คำตอบของผู้ตอบในวัยต่างๆ ทำให้โคห์ลเบริก์สรุปเป็นทฤษฎีพัฒนาการทางจริยธรรมของบุคคลเป็น 3 ระดับ

พัฒนาการของบุคคลในวัยต่างๆ

- วัยทารก เป็นวัยที่อยู่ระหว่างแรกเกิดจนถึง2ปี พัฒนาการด้านต่างๆ ในวัยนี้ถือได้ว่าเป็นพื้นฐานสำคัญของพัฒนาการในวัยต่อๆ ไป

- วัยเด็ก วัยนี้อยู่ในช่วงอายุประมาณ 2-12 ปี เป็นระยะที่ร่างกายจะเจริญเติบโตช้าลงกว่าในวัยทารก โดยเฉพาะในระยะเริ่มต้นของวัย แต่จะเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วชัดเจนอีกครั้งเมื่อเข้าสู่ช่วงปลายของวัย วัยเด็กตอนต้น อยู่ในช่วงอายุระหว่าง 3-5 ปี เป็นวัยที่แสดงความก้าวหน้าทางด้านพัฒนาการในทุกด้าน วัยเด็กตอนกลาง อยู่ในช่วงอายุ 6-9 ปี พัฒนาการด้านต่างๆ ของเด็กในวัยนี้จะมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมไม่มากนัก วัยเด็กตอนปลาย อยู่ในช่วงอายุ 10-12 ปี ซึ่งถือว่าเป็นช่วงเวลาที่สำคัญของวัยเด็ก ทั้งนี้เนื่องจากเป็นวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงที่ชัดเจนในทุกด้านหลายประการ

- วัยรุ่น วัยนี้จะอยู่ในช่วงอายุ 12-20 ปี นับว่าเป็นวัยที่มีความสำคัญมากอีกวัยหนึ่ง อาจกล่าวได่ว่าเป็นช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของชีวิต เนื่องจากเป็นวัยที่จะเกิดการเปลี่ยนแปลงพัฒนาการในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นทางร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ซึ่งกลุ่มเพื่อนจะมีบทบาทสำคัญต่อพัฒนาการทางสังคมของวัยรุ่นในการที่จะค้นพบตัวเอง

- วัยผู้ใหญ่ วัยนี้เริ่มต้นตั้งแต่อายุ 21 ปีขึ้นไปจนตลอดชีวิต ผู้ใหญ่เป็นอีกวัยที่มีความสำคัญต่อชีวิตมนุษย์ คือ นอกจากจะเป็นวัยแห่งความสมบูรณ์สูงสุดของพัฒนาการในด้านต่างๆ ทั้งร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ยังเป็นวัยเริ่มต้นแห่งความแห่งเสื่อมของพัฒนาการทุกด้านอีกด้วย วัยผู้ใหญ่ตอนต้น อายุ 20-40 ปี เป็นวัยแห่งการทำงาน มีครอบครัวและความมั่งคงให้กับตนเอง วัยกลางคน อายุ 40-60 ปี เป็นวัยแห่งการเริ่มต้นความเสื่อมของร่างกาย วัยชราอายุ 60 ปีขึ้นไป เป็นวัยที่จะต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่จากคนในครอบครัวเป็นพิเศษทั้งด้านร่ากายและจิตใจ